Od zawsze – gdy zakończył się pogrzeb i konsolacja (stypa) – rodzina starała się upamiętnić zmarłego (lub całą rodzinę) stawiając okazały na miarę możliwości grobowiec, nagrobek lub cmentarny pomnik. Niezależnie od materiału potrzebna jest odpowiednia opieka, konserwacja i systematyczne sprzątanie grobów. Nagrobki i pomniki cmentarne wykonane w dawniejszych latach wymagają albo gruntownego remontu (stan i konieczność niezbędnych prac powinien ocenić kamieniarz), albo porządnego oczyszczenia i konserwacji. Współcześnie najczęściej używanym kamieniem na nagrobek jest bez wątpienia granit, kiedyś nader często podstawowym materiałem na cmentarny pomnik było lastryko.

Fot. – zasób publiczny

Nagrobki narażone są bezustannie na oddziaływanie czynników atmosferycznych i nawet jak najlepsza opieka nad grobami nie zapewni, że nagrobek nigdy nie będzie potrzebował naprawy. Zmienne temperatury, deszcz, mróz, śnieg, silny wiatr, ostre słońce itp. sprawiają, że pomniki nie wytrzymują próby czasu. Łódź, Pabianice, Zgierz i ich okolice, to region silnie uprzemysłowiony, więc dochodzi jeszcze działanie zanieczyszczeń chemicznych. Jeśli zatem chcemy, by grobowiec lub pomnik przetrwał jeszcze długie lata, musimy przeprowadzać odpowiednie zabiegi naprawcze i konserwacyjne. Tego typu prace można oczywiście zlecić wyspecjalizowanej firmie (np. zakład kamieniarski lub firma dla której opieka nad grobami jest podstawową formą działalności, również zakłady pogrzebowe często mają w swej ofercie takie usługi). Większość jednak woli wykonywać sprzątanie grobów i drobne naprawy samodzielnie. Zanim zaczniemy działać, warto o kilku rzeczach wiedzieć i pamiętać.

Materiały, z których najczęściej wykonywane są nagrobki, to lastryko i granit. Wybierając środki do mycia i czyszczenia nagrobków, powinniśmy upewnić się, z którego z tych materiałów wykonany jest pomnik czy nagrobek, który zamierzamy myć, gdyż środki odpowiednie dla jednego, mogą zniszczyć drugi.

Granit

Fot. – zasób publiczny

Wbrew powszechnie panującym opiniom, granit nie jest materiałem, który można pozostawić na długie lata bez jakichkolwiek zabiegów konserwacyjnych. Pomimo dużej odporności na działanie czynników szkodliwych, pomnik lub nagrobek granitowy również wymaga, by kilka razy w roku wykonać sprzątanie, mycie i czyszczenie nagrobka, a od czasu do czasu potrzebuje gruntownych zabiegów konserwacyjnych. W szczególności dotyczy to pomników wykonanych z ciemnych odmian granitu, na których bardzo szybko powstają plamy, zabrudzenia i zacieki. Wbrew obiegowym opiniom należy unikać preparatów natłuszczających powierzchnię kamienia, bo dadzą tylko chwilowy efekt. Granit musi bowiem „oddychać”. Dla tego materiału niewskazane jest również pastowanie, bo wtedy do powierzchni przykleja się wszelkiego rodzaju brud i kurz, którego usunięcie może okazać się nie lada problemem. Pomniki i nagrobki granitowe po obróbce mają już naturalny połysk i najczęściej, ponieważ są bardzo wytrzymałe, wymagają czyszczenia tylko gorącą wodą z bardzo delikatnymi środkami, np. używanymi do prania tkanin lub po prostu płynu do mycia naczyń. Można granit (i tylko granit) również od czasu do czasu zmyć zwykłym octem. W ten sposób nagrobek na jakiś czas „odżyje”. Do pielęgnacji nagrobków granitowych przeznaczone są również specjalne płyny konserwujące – można je spokojnie stosować, gdyż ich skład zapewnia bezpieczne i skuteczne osiągnięcie zamierzonego rezultatu.

Lastryko

Fot. – zasób publiczny

W wypadku lastryko sprawa wygląda już nieco inaczej i nie ukrywajmy – o wiele gorzej. Jego czyszczenie i konserwacja to zajęcie bardzo pracochłonne. Porowata struktura sprzyja bowiem przenikaniu wody i osadzaniu się różnorodnych zanieczyszczeń, glonów i grzybów. Aby zapobiegać takim procesom, lastryko należy więc natłuszczać. Skuteczność ochrony zależy głównie od regularnego powtarzania zabiegu – czyli potrzebna jest stała opieka nad takimi grobami, regularne sprzątanie i konserwacja nagrobków lastrykowych. Najlepiej robić to nie rzadziej niż raz w miesiącu. W przeciwnym razie nagrobek ściemnieje, a z biegiem czasu zacznie kruszyć się i pękać.

Do czyszczenia grobowców z lastryko należy (i można) używać dość mocnych środków chemicznych, zwłaszcza gdy na kamieniu już pojawił się mech, który przyśpiesza niszczenie płyty. Lastryko można czyścić szczotkami lub druciakami, jednak po takim zabiegu tracą swój blask. Jeśli nagrobek jest bardzo zniszczony i zabrudzony, można sięgnąć nawet po mocno żrące preparaty. Ostre środki przydadzą się do usuwania glonów, mchów i porostów pokrywających nagrobki i pomniki cmentarne. Dobrze wykonane lastryko wytrzymuje około 40 lat. Warto wiedzieć, że bardzo zniszczone płyty można zeszlifować, by przedłużyć ich użyteczność.

Fot. – zasób publiczny

Likwidacja ubytków

Czasami zdarza się, że nawet regularne sprzątanie, mycie, szorowanie i pastowanie grobów nie wystarczą, by doprowadzić je do należytego wyglądu, a powodem są różnego rodzaju pęknięcia i ubytki. W wypadku granitu, do uzupełnienia ubytków najlepiej wykorzystać specjalne masy, które po wyschnięciu do złudzenia przypominają kamień – jeśli tylko odpowiednio dobierze się kolor i strukturę. Niewielkie pęknięcia, można wypełnić uniwersalnym uszczelniaczem (np. silikonowym – barwnym lub przeźroczystym). Dobra przyczepność do wszelkiego rodzaju materiałów stosowanych w produkcji wyrobów kamieniarskich oraz wysoka siła spajania sprawiają, iż są one niezastąpione zarówno przy sklejaniu pęknięć płyt z piaskowca, marmurów naturalnych i syntetycznych, jak i płytek ceramicznych. Sprawdzają się także przy spojeniu szczelinowatych pęknięć cokołu pomnika, czy jako środek mocujący oderwane metalowe litery, porcelanowe zdjęcia nagrobkowe i inne elementy ozdobne.

Jednak nawet stała opieka nad grobami nie spowoduje, że nie przyjdzie taki czas, by musiał pojawić się kamieniarz lub zakład kamieniarski, który przeprowadzi gruntowny remont nagrobka.